რატომ ვერ თოკავს სებ-ი ინფლაციას – ფასების ზრდამ წლის მაქსიმუმს მიაღწია

ფასების დონე ყოველთვიურად იზრდება, ამას საზოგადოება უკვე საკუთარ ჯიბეზეც საკმაოდ მტკივნეულად გრძნობს. იმის მიუხედავად, რომ არაერთი და საკმაოდ ლეგიტიმური კითხვა არსებობს “საქსტატის” ინფლაციის დათვლის მეთოდოლოგიასთან, ოფიციალური სტატისტიკითაც ინფლაცია წლის მაქსიმუმს აღწევს. კერძოდ, წლიურმა ინფლაციამ საქართველოში 6.9%-ს მიაღწია და წინა თვესთან შედარებით, ფასები 0.8-ით გაიზარდა.

მართალია ინფლაცია მიზნობრივ მაჩვენებელს მთელი წლის განმავლობაში იყო გაცდენილი, თუმცა გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, ცენტრალური ბანკი პროცესს, ისეთი ერთჯერადი ფაქტორებით ხსნიდა, როგორიცაა თამბაქოზე ფასების ზრდა. მაგრამ, ბოლო პერიოდში სიტუაცია, არსებითად შეიცვალა და ინფლაციის ფორმირებაზე ზეგავლენა მოახდინა, ისეთმა ჯგუფმა როგორიც არის სურსათი და უალკოჰოლო სასმელები. სწორედ ამ ჯგუფებში გაიზარდა ფასები მნიშვნელოვნად. (სურსათი და უალკოჰოლო სასმელები ფასების ზრდა 13.5%). ფასები გაიზარდა, ასევე ტრანსპორტსა და დასვენებაზეც 3 და 6.9% -ით.

ფასების საერთო დონის ზრდას აღიარებენ სებ-შიც და აცხადებენ, რომ პროცესების მოსათოკად ყველა ბერკეტს გამოიყენებენ. მართლაც თუ შევხედავთ ცენტრალური ბანკის ბოლო მოქმედებებს, სებ-ი მართლაც ცდილობს სიტუაციის მართვას. კერძოდ, ეროვნულმა ბანკმა გასულ 2 თვეში 3-ჯერ გაზარდა რეფინანსირების განაკვეთი და ის 6.5 დან 8.5%-მდე ასწია.

თუმცა, აღნიშნული ბერკეტის გარდა, ცენტრალური ბანკი გეგმაზომიერად იყენებს მის ხელთ არსებულ სხვა ინსტრუმენტებსაც, რითიც ინფლაციის პროცესებზე ზეგავლენის მოხდენა შეუძლია. მაგალითად, სებ-მა კომერციულ ბანკებს უცხოურ ვალუტაში დარეზერვების ნორმა 5%-ით შეუმცირა, რითიც დაახლოებით 700 მლნ დოლარი გამოათავისუფლა ბაზარზე. ამის პარალელურად სებ-მა 2 ჯერ განახორციელა ინტერვენცია სავალუტო ბაზარზე და 40-40 მლნ გამოიტანა გასაყიდად. პირველი ინტერვენცია სებ-მა 1 აგვისტოს განახორციელა და ბაზარმა 32 მლნ დოლარი აითვისა, რომელმაც კურსზე მნიშვნელოვანი ზეგავლენაც მოახდინა. კერძოდ, ლარი 3 პუნქტით გამყარდა, თუმცა დროებით. მეორე ინტერვენცია სებ-მა სექტემბრის მიწურულს განახორციელა და ბაზარს, ისევ 40 მლნ დოლარი მიაწოდა, მაგრამ ამას უკვე სავალუტო ბაზარზე, პრაქტიკულად ზეგავლენა აღარ მოუხდენია და კურსი არ შეიცვალა.

ჩნდება კითხვა ხსენებული ღონისძიებების მიუხედავად, რატომ ვერ ახერხებს სებ-ი ინფლაციის მოთოკვას და რატომ იზრდება ფასების დონე ყოველთვიურად. პროცესის გასაანალიზებლად ქრონოლოგიურად მივყვეთ ეკონომიკაში განვითარებულ მოვლენებს.

მთავარი ბერკეტი, რითიც ცენტრალური ბანკი ფასების საერთო დონეზე ზემოქმედებას ცდილობს, არის რეფინანსირების განაკვეთის ზრდა. საქმე ის გახლავთ, რომ ეს არის საშუალოვადიან პერსპექტივაზე ზემოქმედების ინსტრუმენტი და მას არ შეუძლია მყისიერი ზეგავლენა მოახდინოს ფასების საერთო დონეზე.

თავის მხრივ, საგულისხმოა ის გარემოებაც, რომ სებ-მა, აღნიშნული ინსტრუმენტის ამოქმედება დააგვიანა. რამაც ინფლაციური პროცესების “გაქცევა” გამოიწვია. მაგალითად, როდესაც გამოქვეყნდა ივლისის მონაცემები (ივლისის მდგომარეობით დეფლაცია ფიქსირდებოდა) უკვე ჩანდა, რომ ყველა პირველადი მოხმარების პროდუქტსა და მომსახურებაზე ფასები იზრდებოდა. ერთადერთი რაც საერთო სურათს აბალანსებდა, იყო ადგილობრივი წარმოების ხილი და ბოსტნეული, სწორედ ხილისა და ბოსტნეულის ხარჯზე გამოიყვანა “საქსტატმა” არა ინფლაციური, არამედ დეფლაციური სურათი. ადგილობრივი წარმოების ბაღჩეული კი, ცხადია, სეზონურია და ყველა კარგად ხვდებოდა, რომ ადგილობრივი ბახჩეულის სეზონის შემდეგ, დაიწყებოდა ინფლაციური პროცესები. თუმცა, ამის მიუხედავად ცენტრალურმა ბანკმა, პროცესების შესარბილებლად არანაირი ზომა არ მიიღო და აგვისტოშიც რეფინანსირების განაკვეთი უცვლელად დატოვა. სწორედ ეს გახლდათ პირველი კრიტიკული შეცდომა, რომელიც მარეგულირებელმა დაუშვა.

თავის მხრივ, ინფლაციაზე მთავარ წნეხს წარმოადგენს ნომინალური კურსის გაუფასურება, სწორედ ის კურსი, რომელზეც თითქმის მთელი წლის განმავლობაში, სებ-ი პასუხისმგებლობას იხსნიდა. თუმცა, იმ განსხვავებით, რომ ამჯერად სებ-ი აღიარებს კურსის პრობლემას და მის შესამცირებლადაც, კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა დაიწყო.

კერძოდ, სებ-მა 2 ჯერ განახორციელა ინტერვენცია სავალუტო ბაზარზე და 40-40 მლნ გამოიტანა გასაყიდად. პირველი ინტერვენცია სებ-მა 1 აგვისტოს განახორციელა და ბაზარმა 32 მლნ დოლარი აითვისა, რომელმაც კურსზე მნიშვნელოვანი ზეგავლენაც მოახდინა. კერძოდ, ლარი 3 პუნქტით გამყარდა, თუმცა დროებით.

მეორე ინტერვენცია სებ-მა სექტემბრის მიწურულს განახორციელა და ბაზარს, ისევ 40 მლნ დოლარი მიაწოდა, მაგრამ ამას უკვე სავალუტო ბაზარზე, პრაქტიკულად ზეგავლენა აღარ მოუხდენია და კურსი არ შეიცვალა.

აღნიშნული ფაქტები იმით აიხსნა, რომ ეკონომიკას უცხოური ვალუტის შემოდინება აკლდა, რაც საკმაოდ ახლოსა სიმართლესთან, თუ FDI-ისა და ტურიზმის მაჩვენებლებს შევხედავთ, რომელიც შემცირებულია წინა წელთან შედარებით. თუმცა, ამის მიუხედავად 40 მლნ ინტერვენციას ზეგავლენა მაინც უნდა მოეხდინა, ისეთ მცირე ბაზარზე, როგორიც საქართველოს სავალუტო ბაზარია. ჩნდება კითხვა მაშინ რატომ არ იმოქმედა სებ-ის ერთ-ერთმა ყველაზე მძლავრმა ბერკეტმა ინტერვენციებმა?!

საქმე ის არის, რომ ინტერვენცია წარმოადგენს ინსტრუმენტს, რომელიც მყისიერად ზრდის დოლარის მასას მიმოქცევაში, რაც კურსს აჯანსაღებს, მაგრამ თუ ლარის მასა მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი, ასეთ დროს ერთი ინტერვენციით აღნიშნული დისბალანსის განეიტრალება თითქმის შეუძლებელია. სებ-მა კი პირველი ინტერვენციისას დოლარის გამოტანიდან ერთი კვირის განმავლობაში, ინტერვენციამდე არსებულ მდგომარეობასთან შედარებით, 15-ჯერ მეტი ლარი გაუშვა მიმოქცევაში.

კერძოდ, სებ-მა 1 აგვისტოდან 8 აგვისტომდე, რეფინანსირების სესხები 1.2 მლრდ- დან, 1.8 მლრდ-მდე გაზარდა. ცხადია, ასეთ რეალობაში კურსმა გაუმჯობესებული პოზიციები დიდხანს ვერ შეინარჩუნა. რაც შეეხება მეორე ინტერვენციას, ამ პერიოდში რეფინანსირების სესხები, რომელიც მნიშვნელოვნად განაპირობებს ლარის მასას, ისტორიულ მაქსიმუმთან ახლოს, 1.970 მლრდ-მდე იყო გაზრდილი, რამაც, პრაქტიკულად, ჩაყლაპა დოლარის გამოტანის ეფექტი.

პაატა ბაირახტარი, ეკონომისტი – “ახალგაზრდა ფინანსისტთა და ბიზნესმენთა ასოციაცია – აფბას” ვიცე-პრეზიდენტი

 

https://commersant.ge/