რამდენად უსაფრთხოა “ლუგარის” გასაიდუმლოებული ლაბორატორია?

ლუგარის ლაბორატორიასთან დაკავშირებით საზოგადოებაში უამრავი პასუხგაუცემელი კითხვებია. მასმედიაში მრავალი სტატია დაიბეჭდა, თუმცა ლაბორატორიის საკითხი ძირეულ შესწავლას მოითხოვს, რადგან მის მახლობლად არსებულ დასახლებაში მცხოვრები მოსახლეობა აშკარად უკმაყოფილოა. 

ადამიანები ჯანმრთელობას უჩივიან, ონკოლოგიის მაჩვენებელი თბილისის სხვა უბნებთან შედარებით ბევრად მაღალია, მოსახლეობის განცხადებით ლაბორატორიიდან ამომავალი კვამლი და ასევე კანალიზაცია წამლავს მიმდებარე ტერიტორიას. “ალექსეევკაში” მაცხოვრებლებმა არაერთი საპროტესტო აქცია გამართეს ლაბორატორიის დახურვის მოთხოვნით, თუმცა ამას არავითარი რეაგირება არ მოჰყოლია.

გთავაზობთ სიუჟეტს, სადაც ლაბორატორიის ნეგატიურ გავლენასთან დაკავშირებით კონკრეტული ფაქტებია მოყვანილი, ასევე მოისმენთ ამერიკელი ექსპერტის ჯეფრი სილვერმანის და იურისტის შეფასებას არსებულ პრობლემებზე.
გაზეთი საქართველო და მსოფლიო.
თბილისში მოქმედი ლუგარის ლაბორატორია დაარსების დღიდან იპყრობს საზოგადოების ყურადღებას; მიზეზი უპასუხო კითხვებია, რომლებიც მის შესახებ გაჩნდა. ჩვენ ვწერდით 31 ოქტომბერს “ქორთიარდ მარიოტში” გამართული კონფერენციის თაობაზე, რომელზეც ლუგარის ლაბორატორიის საკითხები განიხილეს, მაგრამ გარკვეული კითხვები, საბოლოო ჯამში, კვლავ პასუხგაუცემელი დარჩა. პირველი, ვინც ლუგარის ლაბორატორიისგან მომდინარე საფრთხეზე დაიწყო ლაპარაკი, გახლდათ ამერიკელი ჟურნალისტი, მიხეილ სააკაშვილის ყოფილი მრჩეველი ჯეფრი სილვერმანი. სწორედ მასთან შევეცადეთ რიგი საკითხების საფუძვლიანად გარკვევას. 

_ ბატონო ჯეფრი, რა მიზეზებმაგანაპირობა 300-მილიონიანიინვესტიციის ჩადება ლუგარისლაბორატორიის ასაშენებლად? ამლაბორატორიას აშშ დღესაცაფინანსებს…

_ ეს ყველაფერი ბიოლოგიური იარაღის ამკრძალავი კონვენციის გვერდის ავლის მიზნით კეთდება. აშშ-ს არ აქვს უფლება, განაგრძოს სახიფათო ბიოაგენტების (ნივთიერებების) კვლევა, რომლებიც შეიძლება გამოიყენონ იარაღად. ბიოლოგიური იარაღის შესახებ კონვენცია საკანონმდებლო ქარტიაა, რომელიც კრძალავს ბიოლოგიურ იარაღს, მის გამოყენებას და ცდების ჩატარებას ადამიანებზე.

_ ლაბორატორია მდებარეობსთბილისის აეროპორტთან ახლოს.ხომ არ არის ეს ტაქტიკური სვლა, რომთვითმფრინავის მეშვეობითგადაიტანონ ვირუსები (ინფექციები)სხვა ქვეყანაში ან პირიქით _ სხვაქვეყნიდან ჩამოიტანონსაქართველოში?

_ ზუსტად ასეა. ლუგარის ლაბორატორია აეროპორტთან ახლოსაა. ბომბების ჩატვირთვას ან ვირუსების გადატანას სხვადასხვა ობიექტზე იქიდან, სადაც ლუგარის ლაბორატორიაა, დიდი დრო არ დასჭირდება. ნახეთ, რა უეფექტოა აშშ-ის ბრძოლა სირიაში ტერორისტებთან. ერთ-ერთი სცენარით, არაბებს, ტერორისტებს და ა.შ. საშუალებას აძლევენ, ერთმანეთი დახოცონ და მას, ვინც ცოცხალი გადარჩება, აშშ გაანადგურებს ბიოიარაღით.

_ თქვენ პირველი ალაპარაკდითლუგარის ბიოლაბორატორიისგანმომდინარე საფრთხეზე…

_ არა, ამ თემაზე რამდენიმე ადამიანი ლაპარაკობდა, თუმცა მათ ცოტა თუ უსმენდა. მე ვარ პირველი, ვინც მიიქცია საერთაშორისო ყურადღება. მე მაქვს დოკუმენტაცია, რომელიც ადასტურებს, რომ ლუგარის ლაბორატორიაში,რომელიც მდებარეობს თბილისისგარეუბანში, აწარმოებენჯანმრთელობისთვის საშიშნივთიერებებს და ცდიანადგილობრივ მოსახლეობაზე. ამ საკითხზე თავის დროზე მივეცი ინტერვიუები გაზეთებს _ “საქართველო და მსოფლიოსა” და “ყველა სიახლეს”. დეტალურად აღვწერე, რომ ეს ლაბორატორია არ არის ის, რასაც მთავრობა გვეუბნება. ლაბორატორია მდებარეობს დასახლება ალექსეევკაში, სადაც ერთი მილის (1,6კმ _ ხ.კ) რადიუსში რამდენიმე ათასი ადამიანი ცხოვრობს.

დარწმუნებული ვარ, რომსაქართველოში ადამიანებსა დაცხოველებზე სახიფათოექსპერიმენტებს ატარებენ.თბილისის ლაბორატორიაშიამზადებენ ჯილეხს, ციმბირისწყლულს, შავ ჭირს და ე.წ. ღორისგრიპს. და თუ მოხდება უბედურიშემთხვევა, საქართველო აღიგვებადედამიწის პირისგან.

_ ჭორის დონეზე გვაქვს ინფორმაცია,რომ ასეთივე ლაბორატორიაქუთაისშიც ამოქმედდება…

_ დიახ, სიმართლეა. ქუთაისშიგაცილებით მეტი ბიოაგენტიადასაწყობებული, მაგრამ მეტიყურადღება ექცევა თბილისისბიოლაბორატორიას, რომელსაცრუსები განსაკუთრებითაკვირდებიან. ასევე, მოქმედია ე.წ.მცენარეთა ლაბორატორიაქობულეთში.

ლაბორატორიაში განთავსებულია ოთახები, სადაც წვავენ გვამებს… რაც შეეხება ექსპერიმენტებს ადამიანებზე, ის მიმდინარეობს, საზოგადოდ, მოსახლეობაზე სხვადასხვა სახის გრიპით (ვირუსით) და საექსპერიმენტო ვაქცინით. ეს საექსპერიმენტოვაქცინები, რომლებიც გადასცესსაქართველოს ჯანდაცვისსამინისტროს, ძალიან საეჭვოა,რადგან შემოწირულია აშშ–ისთავდაცვის დეპარტამენტის მიერ.გაითვალისწინეთ, რომ ცხოვრებაშიარაფერია უფასო, ხაფანგშიდაგებული სატყუარას გარდა.

_ მიწისძვრა, ალბათ, გასაკუთრებითსახიფათო ობიექტად აქცევსლაბორატორიას.

_ ძალიან, რადგან შენობა რამდენიმეჯერ გადააკეთეს. კომპანია “ბეჩტელ ნეიშენალი”, რომელიც დაკავშირებულია აშშ-ის ყოფილ ვიცეპრეზიდენტ დიკ ჩეინისთან, შეეცადა, გაეზარდა მოგება. ქვეკონტრაქტორად დაიქირავა თურქული კომპანია, რათა სამუშაო მასალების ეკონომია გაეკეთებინა. თურქებმა კი ძალიან უხარისხოდ შეასრულეს სამუშაოები. აღსანიშნავია, რომ ამით ყველამ დიდძალი ფული იშოვა.

_ შესაძლებელია, რომ ქათმისა (H5N1)და ღორის გრიპი(H1N1) ან ჯილეხიგაევრცელებინათბიოლაბორატორიიდან?

_ არა, უშუალოდ ლაბორატორიიდან არა, მაგრამ ის გამოუშვეს საქართველოსა და სამხრეთ რუსეთში მეცხოველეობის ინდუსტრიის გასანადგურებლად, განსაკუთრებით _ აფრიკული ღორის გრიპი. მე ვესაუბრე ფერმერებსა და სხვა ადამიანებს, რომლებიც ჩართულნი არიან ხორცის ინდუსტრიაში, და ვიცი, რომ, აშკარა პოლიტიკური თუ კვლევითი მიზნების გარდა, საქართველოში უნდა განხორციელებულიყო ხორცის იმპორტი, რათა წინა მთავრობასთან დაახლოებულ რამდენიმე ადამიანს დიდძალი ფული ეშოვა.

_ მთავრობა შეიცვალა, რას ფიქრობთ,შეიცვლება თუ არა პოზიცია ლუგარისლაბორატორიის მიმართ?

_ რა თქმა უნდა, თუმცა კვლევები დღესაც მიმდინარეობს თბილისში და საქართველოს სხვა ლაბორატორიებშიც.

_ დგას თუ არა საფრთხის ქვეშლუგარის ლაბორატორიისთანამშრომლების ჯანმრთელობა?

_ ინფიცირება ნამდვილად მოხდა. 2 წლის წინათ ლუგარის ლაბორატორიაში ინფიცირებული პერსონალი საიდუმლოდ გადაიყვანეს “არამიანცის” საავადმყოფოში სამკურნალოდ და თანხაც გადაიხადეს მედიასაშუალებებისთვის, ინფორმაციის დამალვის მიზნით. ლაბორატორია უნდა განადგურებულიყო 2011 წელს, როდესაც გამოვააშკარავე ეს ამბავი, მაგრამ მაინც გრძელდება არალეგალურ კვლევები. უნდა გვახსოვდეს, რომ ბიოიარაღის პროგრამა აშშ-ის უმსხვილესი ინვესტიციაა საქართველოში ბოლო 10 წლის განმავლობაში, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა ლაბორატორიების ქსელის მშენებლობას ჯანდაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროების დაქვემდებარებით.

_ როგორ დავაღწიოთ თავი საშიშვირუსებსა და ინფექციებს?

_ ეს მოხდება ლაბორატორიის დახურვით, აგრეთვე, ბიოიარაღის საწყობებისა და იმ ქიმიური ნივთიერებების მოშორებით, რომლებიც შესაძლებელია, გარდაქმნან იარაღად. უნდა დაიწყოს გამოძიებადა გამომზეურდეს ის ხელშეკრულება,რომელიც დაიდო აშშ–ის საზღვაოქვეით ჯარსა და წინა ხელისუფლებასშორის ამ ლაბორატორიებისშესახებ… ცხედრები იმ ადამიანებისა,რომლებიც პოტენციურად შეიძლებადაიღუპონ ინფექციისგან, უნდადაიწვას, რადგანაც ის ინფიცირებისმეორადი წყაროა. საქართველოს ტერიტორიაზე უკანონო ბიოლოგიური ნივთიერებების კვლევა საფუძვლიანად უნდა გამოიძიონ, რადგანაც ეს არის ბიოლოგიური იარაღის შესახებ ქარტიის დარღვევა და საერთაშორისო უსაფრთხოების მუქარა. აღარაფერს ვამბობ საქართველოს საზოგადოების ჯანმრთელობაზე. უნდა გვახსოვდეს, რომ ესპანურმა გრიპმა, რომელიც 100 წლის წინათ გავრცელდა, 50 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა მსოფლიო მასშტაბით. ბებიაჩემი მეუბნებოდა, იმდენი ხალხი კვდებოდა, დროულად დამარხვასაც ვერ ასწრებდნენო.

_ 2012 წლის თებერვალში ატლანტაშიმდებარე ბიოლაბორატორიაში,უსაფთხოების ზომების დაცვისმიუხედავად, აირმა გაჟონა. ვართ კისაკმარისად დაცული მსგავსიშემთხვევისგან?

_ უსაფრთხოება დამოკიდებულია ბიოსაშიშროების დონეზე, რაც ასევე სერიოზული პრობლემაა ლაბორატორიაში, რადგანაც ჰაერის გამწოვები არასწორადაა დამონტაჟებული და საჭიროა მათი გადაკეთება. გაჟონვის შემთხვევაში, აირი სწრაფად უნდა დაკონსერვდეს და არ გააღწიოს გარემოში. არსებობს 4 ბიოდონე და ყოველ დონეს აქვს კონტროლის სპეციფიკური მექანიზმები მიკრობებისა და ბიოლოგიური ნივთიერებების შესაკავებლად.თბილისის ბიოლაბორატორია არისმე-3 დონის, რაც არ არის საკმარისი,იქ მომუშავეთა და, საზოგადოდ,ქართველი ხალხისუსაფრთხოებისთვის. თუ აშშ-ის მთავრობა და მისი მოკავშირე ქვეყნები დაჟინებით გააგძელებენ ბიოლოგიური იარაღის კონვენციის დარღვევას, ლაბორატორიის უსაფრთხოების დონე უნდა ამაღლდეს BშL-4-მდე. აშშ-სა და მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში რამდენიმე ლაბორატორიაა BშL-4-ის უსაფრთხოების სისტემით, სწორედ ასეთი სისტემაა საჭირო საქართველოშიც. თუ უსაფრთხოების ეს დონე არ იქნება თბილისის ლაბორატორიაში, ის უნდა დაიხუროს.

ესაუბრა ხვიჩა კონცელიძე. გაზეთი საქართველო და მსოფლიო 2015 წელი.